جلسه ی اول:
آموزش والدین
توصیه ها و مداخلات رفتاری و آموزش ویژه والدین:
1.قرار نیست کودک تغییر کند قرار است والدین تغییر نگرش داده و رفتار کودکشان را بپذیرند و بدانند که رفتار او عمدی نیست.
2.اتنظاراتتان را از فرزندتان به صورت واضح و روشن بیان کنید مثلاً به جای جیغ نکش بگویید آرام صحبت کن.
3.برای هر روز از قبل برایشان برنامه ریزی کنید زیرا در محدوده ی قوانین عملکرد بهتری دارند.
4.به راحتی در محیط های شلوغ دچار بیش برانگیختگی حسی می شوند برای همین محیطی خلوت و ساده فراهم کنید. فقط تعداد کمی اسباب بازی در اتاق خواب کودک قرار دهید و در مدرسه نیز یک میز و صندلی که در نزدیکی معلم قرار دارد برای او در نظر بگیرید.
5.محرک های دیداری زیاد باعث آشفتگی کودک می شود. برای کمک به جهت یابی کودک سعی کنید سر نخ های فضایی واضح و آشکاری در محیط کودک قرار دهید. مثلاً در اطراف نوشته های روی تخته سیاه یا دور تکالیف مدرسه ی او خط کشی و جدول بندی کنید تا توجه او به نکات و جزئیات مهم جلب شود.
6.مکان های خاصی را برای تردد کودک مشخص کنید بعضی از مکان ها را ممنوع کنید اشیاء شکستنی و خراب شدنی دور از دسترس آنها باشد.
7.به پیامد های رفتاری کودکتان بازخورد فوری نشان دهید.
8.از پیامد ها و تشویق های مورد علاقه آن ها استفاده کنید.
9.اول تشویق ؛ بعد محرومیت
10.حذف باور های غلط مثلا من زلزله ام و جایگزین کردن جملات مثبت مثلا من دانش آموز موفقی ام.
11.روش های تفکر و حل مسئله را به صورت عینی و عملی آموزش دهید.
12.نیاز شدید به فعالیت های حرکتی دارند ممکن است دوست داشته باشد به مدت طولانی تاب بازی کند. زمانی که کودک به دنبال تحریک حرکتی است. او را نگاه کنید. آیا او از این حرکات و فعالیت ها سود می برد یا این که بعد از انجام این کار ها بیش فعال تر می شود؟ اگر او بعد از این فعالیت ها بیش فعال تر می گردد، مدت زمان پریدن یا تاب خوردن او را محدودتر کنید. مطمئن شوید که حرکات او هدفی را دنبال کند. هدف دار بودن فعالیت ها باعث می شود که میزان بیش فعالی کودک، کاهش یابد.
جلسه ی دوم:
توصیه ها و مداخلات رفتاری و آموزشی ویژه ی والدین:
1.یادمان باشد زمانی که صبورانه با مسائل بر خورد می کنیم، بردباری را به کودکمان می آموزیم و موقعی که عصبانی می شویم عصبانی شدن را به کودک می آموزیم و هنگامی که کودک را با دیگران مقایسه می کنیم ممکن است چشم و هم چشمی را به کودک بیاموزیم و وقتی که خود تر جیح می دهیم همه ی کار های کودک را برایش انجام دهیم ، وابسته بودن را به او می آموزیم. بنابرین توجه کنیم که در رفتار و گفتار خود چگونه عمل می کنیم.
بر اساس یادگیری مشاهده ای کودکان از ما الگو برداری می کنند. زمانی که داد می زنیم کودکان فریاد می زنند. اگر دروغ بگوییم ، فرزند ما هم دروغ گفتن را یاد می گیرد.
2.به این کودکان اجازه دهید انرژی های اضافه خود را با ورزش مناسب تخلیه کنند.
3.کارت هایی برای امتیاز دهی مشخص کنید.
4.بازبینی و نظارت مستمر، بهترین روش بازبینی تکلیف توسط خودش است.
5.خواسته های خود را بدون توجه به حرف های او چندین بار تکرار کنید.
6.ساختار زمانی ثابت برای غذا خوردن، انجام دادن تکلیف، تماشا کردن تلویزیون، رفتن به رخت خواب تنظیم کنید.
7.ثبات داشتن در رفتار با این کودکان ، ثبات باعث ایجاد امنیت می شود و بی ثباتی باعث تقویت رفتارهای نامناسب
8.صبورانه با کودک برخورد کنید.
9.از سه کلید منطقی ، عاطفی و جدی در رفتار با کودک استفاده کنید. پدر و مادر می بایست به صورت منطقی در صورتی که کودک انتظارات والدین را انجام داد، آن ها هم به تقاضا ی او پاسخ دهند. مثلا در صورتی که تکالیف ات را انجام دادی، فلان پاداش را دریافت می کنی. اگر کودک گفت اول پاداش بعد تکالیف حالت رشوه پیدا می کند. لذا زیر بار نروید. در زمینه ی عاطفی ، نوازش کردن در آغوش گرفتن، ارتباط صمیمی و متعادل برقرار کردن توصیه می شود و در زمینه ی جدی بودن ، پدر و مادر می بایست با هم تفاهم کامل داشته باشند و حرفشان یکی باشد و از تربیت دوگانه به شدت بپرهیزند.
10.اعمالی که در برابر رفتار های مثبت توصیه می شود:
تشویق
تحسین
تعهد
ترغیب
توجه
تنویر
تأیید
11.اعمالی که انجام آن توسط والدین ممنوع است:
تنبیه بدنی
تنبیه کلامی
تهدید
تحقیر
تصحیح
تشبیه
تمسخر
12.اعمالی که در برابر رفتار های منفی توصیه می شود:
چشم پوشی
نگاه تند
قهر کوتاه مدت
محرومیت
13.ارتباط رودر رو داشته باشید هنگام صحبت کردن کاری نکنید.
14.زمانی را برای بازی با این کودکان 15 تا 20 دقیقه اختصاص دهید.
15.افکار منفی و مثبت در مورد کودک ، خودمان و همسرمان بنویسیم.
16.با این کو دکان بیش از حد حرف نزنید(کلافه اش نکنید) زیرا باعث می شود که نسبت به والدین شان نا شنوا شوند.
17.سعی کنید عملکرد مدار باشید تا نتیجه مدار
جلسه ی سوم:
توصیه ها و مداخلات رفتاری و آموزشی ویژه ی والدین:
برایش برنامه ریزی کنید زیرا در محدوده ی قوانین عملکرد بهتری دارند..1
2.انتظاراتتان رااز دانش آموز به صورت واضح وروشن بیان کنید برای او چهار چوب مشخص کنید تا بداند که چه کارهایی را می خواهید انجام بدهند .تنها کارهایی را نگوییم که آن ها میل به انجامش ندارند.
3.تعدادی از کودکان بیش فعال به دلیل باز خورد های منفی که از والدین دوستان و همکلاسان خود می گیرند اعتماد به نفس خود را از دست می دهند ابتدا به داستانی کوتاه می پردازیم و سپس راهکارهایی در مورد آن مطرح می کنیم.
داستان کوتاه پادشاه:
پادشاهی بود که فقط یک چشم ویک پا داشت .پادشاه به تمام قلمرو خود دستور داد تا یک تصویرزیبا ازاو نقاشی کنند اما هیچ کدام نتوانستند آنان چگونه می توانستند با وجود نقص در یک چشم و یک پای پادشاه نقاشی زیبایی از او بکشند؟ سرانجام یکی از نقاشان گفت که میتواند
این کار را انجام دهد و یک تصویر کلاسیک از پادشاه نقاشی کرد. نقاشی او فوق العاده بودو همه را غافلگیر کرداو شاه رادر حالتی نقاشی کرد که یک شکار را مورد هدف قرارداده بود .نشانه گیری با یک چشم بسته ویک پای خم شده چرا ما نتوانیم از دیگران چنین تصاویری نقاشی کنیم پنهان کردن نقاط ضعف وبرجسته ساختن نقاط قوت آنان.
بنابراین برای افزایش اعتماد به نفس پیشنهاد می شود علائق مهارت ها واستعدادهای کودک خود را بشناسید وآن را تقویت کنید. پیشرفت های معمولی او را بر جسته وبرای آن اهمیت قائل شوید.
4.هفت مهارت برای مدیریت رفتار کودکان ADHD توسط والدین:
مهارت اول: روی رفتار های مثبت متمرکز شوید.
الف) قبل از اینکه بخواهید رفتار کودک راتغییر دهید رفتار خود را تغییر دهید.
ب) رفتارهای منفی را نادیده بگیرید.
ج) هر روز یک وقت اختصاصی برای کودکتان بگذارید.
مهارت دوم: ارتباطتان شفاف و روشن باشد.
الف)قوانینی برای خانه رفتن به خیابان و ماندن در کلاس وضع کنید و این قوانین را به صورت جدی دنبال کنید.
ب)قوانین را به صورت جدی دنبال کنید و تناقض در اجرا نداشته باشید.
مهارت سوم:اطاعت کردن را به کودکتان آموزش بدهید.
الف) زمانی که از فرامین شما پیروی می کنند به انان توجه کنید.
ب) بازخورد فوری به آ نها نشان دهید.
ج) پاداش یا تشویق هایی را برایشان در نظر بگیرید.
مهارت چهارم:دستورات مؤثر به کودکان بدهید.
الف) تأثیر گذار باشید.
ب) بیش از اندازه با کودکتان صحبت نکنید یا وارد مذاکره نشوید.
ج) از اجبار، مشاجره، نعره زدن، تنبیه بدنی اجتناب کنید.
مهارت پنجم: قرار داد رفتاری با کودکتان تنظیم کنید.
الف) انتظارات شما شفاف باشد.
ب)انگیزه جزئی از این قرارداد است و کودک و والدین بایستی تمایل به انجام این کار داشته باشند.
ج) والدین رفتار های مثبت را علامت گذاری کنند و بر اساس علامت ها از تشویق استفاده نمایند.
مهارت ششم: از محرومیت با احتیاط استفاده کنید.
الف) محرومیت برای بد رفتاری ها یک روش مفید است.
ب) با احتیاط از پند و اندرز برای اصلاح بد رفتارهای کودک استفاده کنید.
ج) برای بد رفتاری ها از جریمه کردن استفاده کنید.
د) اگر بد رفتاری ها ادامه داشت از محرومیت استفاده کنید.
مهارت هفتم:آموزش حل مسأله
الف) شناسایی مشکل
ب) فکر کردن پیرامون حل مشکل و ارئه راه حل های مختلف
ج) انتاخب بهترین راه حل
د) اجرای راه حل
ه) آیا راه حل مؤثر بود؟
5.بهترین زمان هایی که کودکتان زیرک و هوشیار است را پیدا کنید.
6.از شیوه های یادگیری اکتشافی و حدس زدن در آموزش کودکتان استفاده کنید.
7.انرژی او را به سمت هنر و خلاقیت و ورزش هدایت کنید.
8.قرار داد رفتاری با او تنظیم کنید.
جلسه ی چهارم:
کودک
چگونه به کودکتان کمک کنید که به مدت بیشتر تمرکز خود را حفظ کند:
به او یک تکلیف جدید و تازه بدهید.
به شیوه ای تکلیف را پیچیده تر کنید طوری که مستلزم تلاش فکری بیشتر از طرف کودک باشد.
تکلیف را طوری سازمان دهی کنید که یک نکته ی متضاد داشته باشد و حل تکلیف مستلزم حل این تضاد باشد.
با ارائه چیزی که کودکتان انتظار ندارد او را متعجب کنید.
به فعالیت ها تنوع بدهید طوری که کمتر قابل پیش بینی و بیشتر نامشخص باشند.
به این فکر کنید که کودکتان برای یادگیری بیشتر از کدام مجرا ها و گیرنده های حسی خودش استفاده می کند. فقط با کودکتان حرف نزنید. تکلیف را از لحاظ دیداری جذاب و برجسته کنید که آیا راهی وجود دارد که تکلیف را برای کودک تجربی تر و عملی تر بسازید؟
اگر کودک شما فقط به محرک های قوی واکنش می دهد چند چیز مهم که می خواهید او به آن ها واکنش نشان دهد انتخاب کنید. ویژگی های آن چیزها را تا حد امکان برجسته کنید.
توصیه هایی که به کودک کمک می کند تمرکز خوذش را حفظ کند و محرک های حواس پرت کن و مزاحم را نادیده بگیرد:
1.تکالیف را سازمان دهی کنید و ترتیبی بدهید که محرک های حواس پرت کن به حداقل برسد.
2.باکودکتان دقیق و واضح صحبت کنید.
3.عوامل حواس پرت کن را از دامنه ی شنیداری ، دیداری و لمسی کودک دور نگه دارید.
4.از یک فضای کاری بسیار سازمان یافته و منظم استفاده کنید.
5.مطمئن شوید که تکلیفی که به کودک می دهید درسطح توان شناختی اوست. اگر تکلیف برای کودکتان آسان می کنید مواظب باشید تا باز هم برای او جالب باشد.
6.تکلیف را به گام های متوالی واضح و مشخص تقسیم کنید و به این ترتیب برای کودک ساختار فراهم کنید.
7.به خاطر داشته باشید: هر چه کمتر بهتر.
روش هایی که به کودکان کمک می کند انگیزش بهتر ، ثبات بیشتر و تکانش کمتر داشته باشند:
- تجاربی را که می خواهید کودکتان در آنها درگیر شود به شیوه های مختلف تکرار کنید تا توجه او را جلب کند.
- این تجارب را با یک ترتیب مشخص در برنامه های روزانه قرار دهید تا کودک به آن ها عادت کند. برای مثال “زمان ساکت بودن ” را هر روز بعد از شام قرار دهید تا کودک یادبگیرد که چه انتظاری از او دارید.
- به کودکتان کمک کنید که رویدادهای آتی را پیش بینی کند و برای رویارویی با آنها آماده گردد. فعالیت ها را برنامه ریزی کنید فهرستی تصویری از رویدادها درست کنید یا به هر شیوه ای ممکن است به کودک یادآوری کنید که چه فعالیتهایی در پیش رو دارید.
- وقتی کودک برای شروع به کار ، ادامه دادن تکلیف و تمام کردن تکلیف از راهبرد های مناسب استفاده می کند او را به صورت کلامی تشویق و تحسین کنید. این کار به او حس مدیریت زمان می دهد.
- با توضیح دادن یا بیان کردن کاری که کودک در حال انجام ان است توالی فعالیت او را به صورت کلامی طبقه بندی کنید.
- فعالیت هاییی را که پیش از این انجام شده یا مشکلاتی را که قبلا رخ داده است با کودک مرور کنید و او را ترغیب نمایید به این فکر کند که اگر دوباره چنین چیزی اتفاق افتاد باید چه کار کند.
- ساختار و قاعده فراهم کنید طوری که کودک بفهمد چه کاری را می تواند و چه کاری را نمی تواند انجاک دهد.
- به کودکتان کمک کنید که بفهمد رفتارهای خاص به پیامد های خاصی منجر می شود.
- وقتی کودک شما درگیر یک فعالیت می شود در مورد این که او چقر خوب روی تکلیف تمرکز دارد، جقدر مشتاق به نظر می رسد و ظرفیت خود کنترلی خوبی که دارد به او پسخوراند مثبت دهید.
- بعد از اینکه یک فعالیت تمام می شود در مورد شیوه ی انجام ان صحبت کنید تا در کودک مهارت تحلیل رفتارخود را به وجود بیاورید.
کودکتان را در کلاس های فعالیت های ورزشی مانند کاراته، ژیمناستیک ، سوارکاری، کشتی و سایر ورزش ها ثبت نام کنید.
در زمین بازی او را تشویق کنید که فعال تر باشد.
بعد از شام اجازه ندهید کودک فعالیت های حرکتی سنگین انجام دهد . در عوض حرکات ریتمیک و ارام مانند جلو و عقب رفتن آرام در صندلی راحتی را ترغیب کنید.
از تحریک شنیداری سازمان دهنده استفاده کنید.
از آهنگ ها و موسیقی های آرام استفاده کنید. بعضی از بچه ها به موسیقی های سبک جدید و نوارهای آرامش بخش با صدا های طبیعت مانند ابشار و پرندگان خیلی خوب جواب می دهند و ارام کی شوند.
بعضی از کودکان کجبورند از محافظ های گوشی استفاده کنند که از ورود صدا های اضافی به گوششان جلوگیری کنند.
برای پردازش بهتر به دروندادهای دیداری نظم و سازمان بدهید.
جلسه ی پنجم:
کودک : توجه کردن
1.برای این که تمرکز کودکتان بیشتر شود، محیطش را تغییر دهید.
اسباب بازی ها و وسایل کودک را در یک جعبه ی مخصوص که برای این منظور تدارک دیده اید قرار دهید.
هر بار تعداد محدودی اسباب بازی یا وسیله در دسترس کودک قرار دهید و همه ی وسایل و اسباب بازی هایش را در یک زمان، جلوی او پخش نکنید.
یک مکان بسته مانند چادر سفری را برای بازی کودک اختصاص دهید.
کودکتان را ترغیب کنید که در کنار دیوار یا یک گوشه از اتاق بنشیند.
اجازه دهید کودک روی صندلی های بادی راحت بنشیند.
در کلاس درس ترتیبی دهید که کودک در کنار یک کودک آرام ، منظم و سازمان یافته بنشیند.
کودک را به انجام فعالیت های تفریحی ترغیب کنید که باعت سازماندهی و آرامش ذهن و بدن می شود.
2.اطلاعات دیداری مهم را با رنگ های تند مشخص کنید یا دور مطالب مهمی که می خواهید کودک به آ نها توجه کند خط بکشید.
اشیاء را در مکان های مشخص قرار دهید.
در مدرسه تکالیفی را که برای کودک تعیین می کنید روی تخته سیاه بنویسید و دور آن را خط بکشید.
تفاوت بین دو حالت آرمیده بودن و هشیار بودن را به کودک یاد دهید.
3.کشف کنید که کودک شما در کدام بخش روز بیشترین هشیاری را دارد؟
سعی کنید به صورتی برنامه ریزی نمایید تا کودک کارهایی را که به تمرکز زیتدی احتیاج دارد در زمان هایی که هشیارتر است انجام دهد.
برخی از بچه ها مدام باید دور بچرخند. اگر به کودک کارهایی مانند بردن یک جعبه ی سنگین به کلاس بغلی یا کمک در جابه جا کردن میز و نیمکت ها را بدهید انرژی او به نحومؤثر تری تخلیه می شود.
قبل از انجام فعالیت هایی مانند مشق نوشتن که به تمرکز شناختی زیادی احتیاج دارند، ترتیبی دهید که کودک پنج دقیقه به فعالیت بدنی بپردازد. گل بازی، مجسمه سازی ، فشار دادن اسباب بازی ها یا حرکات کششی ، می تواند دراین زمینه مفید باشد. میان وعده هایی به کودک بدهید که شامل غذاهایی با بافت سفت و ترد هستند (هویج، سیب، چوب شور، برنج پفی و مانند آن).
قبل از خواب فعالیت های آرامش بخش انجام دهید مثل حمام کردن، ماساژ کمر، کف دست، به خصوص ماساژ قسمت گوشتی انگشت شست.
در هنگام انجام فعالیت هایی مانند خواندن، نگاه کردن به تصاویر، یا گوش دادن به موسیقی آرام، حرکات نوسانی عقب ـجلو انجام دهید.
برخی بچه ها دوست داذرند که زیر یک لحاف سنگین یا درون کیسه خواب بخوابند.
در خانه یک محل برای خلوت کردن کودک ترتیب دهید که کودک بتواند در مواقع بیقراری به آن جا پناه ببرد. این مکان باید کم نور و نیمه محصور باشد.
در مورد اینکه “موتور کودک” چطور کار می کند، با او صحبت کنید؛ پر سرعت ، متوسط یا کند و اینکه او چطور می تواند موتورش را برای انجام تکالیف ، خواب و زمان بازی تنظیم کند.
وقتی کودک آرام و متمرکز است به او بگویید،” الان موتورت با سرعت درست کار می کنه.”
استفاده از مهارت های خودگویی را به فرزندتان یاد دهید. این همان صدای آرامی است که همه ی ما بیشتر مواقع برای هدایت و سازمان دادن به کارهایمان از آن استفاده می کنیم. اول خودتان کارهای کودک را شرح دهید و بعد از او بخواهید که در هنگام انجام تکلیفش در مورد کارهایی که انجام می دهد صحبت کند.
4.به کودکتان یاد دهید که نتیجه ی نهایی فعالیت را در ذهنش تجسم کند. تجسم ذهنی فعالیت های حرکتی خیلی راحت است.” تجسم کن که توپ بالا می رود و در سبد می افتد . ” حالا این کار را انجام بده”.
5.سعی کنید به کودکتان نشان دهید نتیجه ی نهایی چگونه خواهد بود.
” ما می خواهیم یک چیزی مثل این درست کنیم حالا بهت می گم که چطور این کار را می کنیم.”
6.وقتی که می خواهید کودک به شما گوش کند، به شیوه ی تلگرافی با او صحبت کنید. دستور العمل ها را به شیوه ی جلب توجه کننده و با استفاده از دستورات کوتاه و پیام های خلاصه ارائه کنید. برای اینکه توجه او را جلب شود ، دستتان را روی شانه ی او بگذارید و از او بخواهید که به شما نگاه کند. هر بار بیش از یک پیام ندهید.
7.مهارت های سازمان دهی را به او یاد بدهید.
ترتیب و توالی کارها را با استفاده از نقاشی یا عکس، به کودک نشان دهید.
به او یاد دهید که در هر مرحله ، کارش را با شما بررسی کند تا همه ی گام ها تمام شود. این کار را می توان از طریق ترسیم نمودار گام های مختلف تکلیف انجام داد.
کارهای ساده ای به کودک محول کنید و وقتی او این کارها را انجام داد و در نمودار علامت زد، او را تشویق کنید.
برای فعالیت های روزانه ی کودک از یک تابلو ی تصویری استفاده کنید. برای این کار باید فعالیت های روزانه ی کودک را به صورت تصویری روی تابلو نشان دهید . کودک کارهایی را که انجام داده ، علامت گذاری می کند و برای فهمیدن فعالیت بعدی به تابلو مراجعه می کند.
8.در مورد قوانین، روند کارها و تغییرات ، ثابت قدم باشید.
هشدارقبلی در مورد کارها را در صورت امکان هم به صورت کلامی و هم از طریق تصاویر و نوشتار به کودک بفهمانید.
برای اینکه کودک بتواند شروع و پایان کارها را پیش بینی کند از تقویم و ساعت استفاده کنید.
به تدریج روال روزانه کارها راانعطاف پذیرتر کنید و هر بار فقط یکی از کارهای کودک را تغییر دهید.
جلسه ی ششم:
بازی درمانی
بازی ها یی که والدین با این کودکان می توانند انجام دهند:
1.بازی نگاهت را برنگردان: در چشم هم نگاه می کنید هر کدام زودتر نگاهش را برگرداند بازنده است.
2.بازی با ساعت دیواری یا زمان سنج: اگر 10 دقیقه روی صندلی بشینی و تکالیف را انجام بدهی جایزه می گیری(زمان نباید فراتر از توان کودک باشد) برای این کار جایزه برایش تعیین کنید اگر 5 دقیقه می تونی بازی کنی.
3.کشیدن دایره به دور کودک و زمانی را مشخص کنید که اگر پایت را از این دایره خارج نکنی (مثلا بین 5 تا 10 دقیقه) می تونی10 دقیقه بازی کنی با این کار خود کنترلی بیشتر می شود.
4.بازی تئاتر پانتومیم: نقش های آرام را بازی می کند یا بچه ای مؤدب است.
5.بازی با مکعب ، عروسک ، نقاشی ، حمل لیوان با یک دست از روی خطوط سرامیک بدون ریختن آب و از خطوط منحرف نشدن
6.یک مشت نخود و لوبیا را قاطی کنید و از او بخواهید آن ها را در ظروف جداگانه ریخته و بعد زمان را محاسبه کنید و بعد بخواهید در زمان کمتری این کار را انجام دهد.
7.بازی با چوب کبریت: با 2 چوب کبریت و اشکال ساده شروع می شود سپس آن را گسترش می دهیم.
8.ماز کار کردن برای افزایش توجه
9.تمرین برای ادراک شنوایی (تمیز شنوایی بین صدا ها): گوش دادن به اصوات با چشمان بسته و گفتن نام آنها توسط کودک ، گفتن صدای خوردنی ها ، صدا های با تن بلند و خیلی پایین را بتواند تشخیص بدهد. تشخیص دور یا نزدیک بودن صدا
10.تمرین برای تقویت حافظه ی بینایی: نام بردن اشیاء مانند لوازم آشپزخانه، ابزار آلات ، اسباب بازی را در اختیار او قرار می دهیم تا خوب نگاه کند سپس روی آن را پوشانده و می خواهیم آن ها را نام ببرد.
11.شناسایی اشیای مفقود شده: چندین شئ را به کودک نشان دهید تا آن ها را خوب نگاه کند ، سپس به کودک بگویید چشمان خود را ببندد و اشیا را درذهن خود مجسم کند. در این حال شما یک شئ را بردارید و به کودک بگویید چشمان خود را باز کند و بگویید کدام شئ توسط شما برداشته شده است. برای شروع می توانید از پنج شئ مختلف استفاده نمایید. اگر کودک موفق بود ، مرحله ی بعد شش شئ و در غیر این صورت با چهار شئ یا کمتر آزمون را ادامه دهید تا توانایی لازم در فراگیری به وجود آید.
12.توالی حافظه ی بینایی: تعدادی کارت حیوانات را به ترتیب به کودک نشان دهید تا آن هارا نام ببرد سپس از کودک می خواهیم که نام یک یک حیوانات دیده شده را به ترتیب بگوید . یک دانش آموز کلاش اول باید به طور متوسط 5 کارت را به ترتیب نام ببرد.
13.استفاده از پازل ها
14.یک قاشق تمیز در دهان کودک بگذارید و یک توپ پینگ پنگ روی ان قرار دهید و از او بخواهید که راه برود حداقل فاصله ی حرکت ده متر باشد. در مراحل بعدی از روی خطوط کشیده شده بر روی زمین این کار را انجام دهد بدون آن که توپ بیفتد.
15.یک لیوان سر خالی از آب را انتخاب کنید و از کودکتان بخواهید که درون آن سکه بیندازد تا جایی که آب لیوان سر نرود و تعداد سکه ها را بشمارید. در مرنبه ی بعد ببینید می تواند تعداد سکه ها را افزایش دهد بدون آنکه آب لیوان بریزد تمرین خوبی برای تمرکز است.
جلسه ی هفتم:
توصیه ها و مداخلات رفتاری و آموزشی ویژه ی معلمان
1.گام اول رفتاری را انتخاب کنید که می خواهید تغییر کند. مثلا آرام نشستن در کلاس و حرف کسی را قطع نکردن.
گام دوم، یک تقویت کننده ی مناسب انتخاب کنید (استفاده از خوراکی، برچسب، وقت آزاد برای انجام کار دلخواه دانش آموزان، تحسین و …)
گام سوم، اجرای منظم قواعد در کلاس درس برای دانش آموزان توضیح داده شود.
گام چهارم، ارتباط بین قواعد و نحوه ی استفاده از تقویت کننده ها را برای دانش آموز توضیح دهید که چه موقع از آ نها استفاده خواهد شد.
گام پنجم، برای دانش آموز شرح دهید که در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد.
گام ششم، شیوه های کار را اصلاح کنید و دلایل موفقیت ها و شکست ها را ثبت نمایید.
بسیاری از آموزگاران از عود کردن رفتارهای مخرب یاد می کنند و تصور می کنند که برای مدتی کارایی داشته ولی بعداٌّ کارایی خود را از دست داده اند. در صورتی که شیوه های کار تا زمانی که آنها را بادقت انجام دهیم ، کارآمدند.
2.آموزش استفاده از فنون حل مسأله به دانش آموزان، توسط معلمان در کلاس درس نیز مفید می باشد در آموزش حل مسأله از مؤلفه هایی استفاده می شود که عبارتند از:
الف) آموزش تأخیرـ پاسخ: که به دانش آموزان گفته می شود ( قبل از عمل، درنگ کنند و فکر نمایند و جملات خود فرمانی را در اوقات مهم تکرار نمایند ( گوش کن، ببین، تأمل کن، پاسخ بده ).
ب) خودآزموزی: که در این مرحله خویشتن داری را در مسیر حل مشکل و تفکر پیرامون گام های مورد نظر آموزش می دهیم.مثلاٌ دانش آموز بگوید « این موضوع درست پیش نمی رود. فکر می کنم بهتر است توقف کرده و از اول شروع کنم.»
ج) تقویت: که شامل تحسین یا نشان هاست و باعث انگیزه در دانش آموز می شود.
د) اجرای نقش مثبت: که به وسیله ی فیلم نامه ، تئاتر، نمایش و بازی می توان زمانی که دانش آموزان دیگر حضور ندارند نقش خود را با دانش آموز عوض نمود. یعنی معلم، دانش آموز پرتحرک باشد و دانش آموز نقش معلم را بازی کند. این کار به دانش آموز کمک می کند تا به درک درست تری نسبت به نحوه ی قضاوت سایرین نسبت به خویش نایل شود.
ح) آموزش همانند سازی احساسات: که به کودکان آموزش داده می شود عواطف خود و احساسات دیگران را درک کنند. به عنوان مثال تصویری از حالات صورت افراد نشان بدهید و از دانش آموز بخواهید احساسات آشکار را در تصاویر به شما بگویند و هیجانات مربوطه را نامگذاری کنند. بنابراین دانش آموز یاد می گیرد در احساساتی که در رفتار و شخصیت دیگران می بیند، کلماتی وجود دارد.
3.مهارت های خودکنترلی و مؤلفه های آن را آموزش بدهید.
الف) خودکنترلی: عبارت است از فرایندی که از طریق آن هر فردی تلاش می کند تا رفتارش توسط آن اصلاح کرده و تغییر دهد.
ب) خوددستوردهی: که شامل دستورات شفاهی و کلامی است که فرد به خود می دهد که این بیانات کلامی منجر به کنترل و هدایت رفتار می شود.
ج) خودنظارتی: که شامل نظارت بر رفتار خود می باشد.
د) خودتقویتی: که مربوط به پاداش هایی است که هر فرد پس از انجام وظیفه یا تکلیفی خاص به خود می دهد.
ح) خود تنبیهی: که شامل تحمل محرومیت یا جریمه برای انجام اعمال اشتباه یا عدم انجام وظیفه ی محوله است.
و) خودمدیریتی: که کودک یا دانش اموز یاد می گیرد رفتارهای خود را بازبینی، ثبت، تحلیل و تقویت کند.
4.ویژگی ها وخصوصیات افراد دوست داشتنی را که عبارتند از قابل قبول بودن ، با محبت ، خوشحال، باهوش، باتفکر، امیدوار، خالص ، گرم، راستگو، مسؤول، بافهم، باملاحظه، درست کار و….است را به این دانش آموزان آموزش دهید.
5.تکالیف تحصیلی را مطابق با محدوده ی توجه کوتاه دانش آموز تنظیم نمایید وتکالیف طولانی را به قسمت های قابل کنترل و کوچک تر تقسیم کنید و در ارائه ی تکالیف به کیفیت انجام آن در مقابل کمیت توجه داشته باشید.
6.فعالیت بدنی سودمند را برای دانش آموزان ADHD طراحی کنید و انرژی نهفته را به صورت فرستادن به دفتر مدرسه، دادن مسؤلیت ، فرصتی برای تیز کردن مداد، گرفتن یک یادداشت، ایستادن پشت میز تحریر هنگامی که کار کلاس تمام شده است، جمع کردن دفتر دانش آموزان، پاک کردن تخته سیاه ، تخلیه نمایید.
7.کاهش محرک های مزاحم و حواس پرت کن و قرار دادن این دانش آموزان در ردیف جلو این عمل به معنی کاهش عوامل مزاحم است و نه به منظور تنبیه دانش آموز.
8.آموزش های گام به گام تصمیم گیری
9.تأکید بر موفقیت و پیشرفت دانش اموز در کلاس باشد تا تأکید بر برنده شدن و شکست دادن دیگر دانش آموزان و از رقابت پرهیز شود زیرا باعث رفتار بدون تفکر می شود.
10.ارتباط چهره به چهره و رویارو با دانش اموزان یعنی دانش آموز قادر باشد معلم را ببیند و بالعکس
11.نگذارید این دانش آموزان وقت بدن برنامه در کلاس داشته باشند زیرا باعث می شود رفتارهای بدون تفکر افزایش یابد.
12.تفکر قبل از عمل را به او آموزش دهید . به عنوان مثال از خودش بپرسد: چه اتفاقی خواهد افتاد ؟ من چه کاری دارم انجام می دهم؟
13.از تکالیف محوله به دانش آموز ارزیابی داشته باشید که آیا تکالیف بیش از حد مشکا و فراتر از توان دانش آموز است یا خیر؟ و آیا میزان وقت داده شد برای کامل کردن تکلیف مناسب بوده است یا خیر؟
14.با این دانش آموزان قرار دادی تنظیم کنید و آنچه را که از رفتار آنها مورد انتظار است مشخص کنید.
15.با والدین به وسیله یادداشت یا تلفن در ارتباط باشید و اطلاعات مربوط به پیشرفت دانش آموز را با آنها در میان بگذارید و درخواست کنید که پیرامون انجام رفتارهای مسؤلانه و متفکرانه در منزل نیز با مدرسه هماهنگ باشند.
16.از این دانش آموزان زمانی که فعالیت های درست انجام می دهند پشتیبانی نمایید و از انتقاد خودداری کنید و تا می توانید کاری انجام دهید که احساس مثبت و شادی از خود داشته باشند.
17.وقتی مشکلی پیش می آید فوراً دخالت کنید تا از بروز مشکلات دیگر پیش گیری کنید.
18.به این دانش آموزان نشان بدهیم کسانی که براساس رعایت نوبت عمل می کنند و دارای روش سنجیده و حساب شده هستند نسبت به کسانی که عملکردشان بدون اندیشه است موفق تر می باشند.
19.سه اصل راهنما را در آموزش به دانش آموزان ADHD مد نظر داشته باشید:
اختصار: زیرا تمرین های خلاصه شده دروس مختصر و ساد ه شده منجر به یادگیری بهتر این دانش آموزان می شود.
تنوع: این کودکان یک فعالیت را برای بار دوم ضعیف تر اجرا می کنند زیرا توجه آنان پایدار نیست. بنابراین توقف و تکرار برایشان خسته کننده و سخت است. لذا می بایست با ارائه کردن موضوع های یکسان از طریق روش های مختلف با تفاوت مختصر به بالاترین حد توجه دانش آموز دست یافت.
نظم و برنامه ریزی: یک برنامه ی ثابت روزمره در چاچوب فعالیت های کاملاٌ سازماندهی شده را طراحی کنید. بنابراین تنظیم قوانین و توقعات و پیامد های آن چگونگی عمل به وظایف و….، به گونه ای کاملاٌ روشن و واضح بیان شده باشد.
20.دانش آموز را پهلوی یک الگوی خوب بنشانید.
21.از شیوه ی محروم کردن برای بدرفتاری دانش آموز استفاده کنید.
منبع:
مجتبی،نیازی.(1394).آموزش کودکان بیش فعال و کم توجه.اصفهان: نشرنوشته.
دوگانجی، چورچا؛ کندی، آن.(1973).باکودکان بد قلق و ناآرام چه کنیم؟. ترجمه: جوکار، سولماز؛ بانکی، یاسمن.(1393).تهران:انتشارات ارجمند.
نویسنده: دکتر مهری فاتحی
