- اگر جزء والدینی هستید که از رفتارهای منفی کاری، خصمانه همراه با لجبازی در نوجوان خویش به ستوه آمده اید …
- اگر احساس می کنید که نوجوان شما به گونه ای با پدر و مادر و دیگر مراجع قدرت (مدیر مدرسه، دبیر مدرسه و …) رفتار می کند که انگار این افراد دشمنش هستند …
- اگر نوجوان شما در حال جرو بحث دائمی با بزرگسالان است …
- اگر نوجوانتان دائما خشمگین و آزرده است …
- اگر نوجوان شما در اکثر موارد، در برابر درخواست ها و قوانین “منطقی“ نافرمانی می کند و آن ها را نمی پذیرد…
و …
در این مقاله با ما همراه باشید!
اختلالات نافرمانی مقابله ای از اختلالات رایج و مرسوم در بین کودکان و نوجوانان است. درصد بالایی از مراجعات والدین به مراکز روانشناختی به علت بروز این گونه رفتارهای مقابله ای در کودکان و نوجوانان است.
از ویژگی های این اختلال می توان به رفتارهای مقابله جویانه، رفتارهای پرخاشگرانه عمدی همراه با دوره های مکرر خشم نام برد. این گروه از نوجوانان با بزرگسالان مخصوصاٌ با پدر و مادر، بحث و جدل می کنند، از پذیرش قوانین حاکم در خانواده و اجتماع امتناع می کنند، در اکثر مواقع خشمگین و عصبانی هستند و سعی می کنند که دیگران را مورد آزار و اذیت قرار دهند.
البته باید به این نکته توجه کرد که دوران نوجوانی، دورانی پر از ابهام و سردرگمی برای آن هاست. نوجوان در سنین بلوغ به دنبال یافتن هویت مستقل و مجزا است، بنابراین وجود نافرمانی و لجبازی تا حدودی در این برهه طبیعی است. اما اگر شدت نافرمانی و لجبازی در مقایسه با همسالان نامتعارف و نامعمول تشخیص داده شود، میبایست به صورت تخصصی به این مسئله پرداخت.
همچنین توجه به این نکته ضروری است که اگر نسبت به رفتارهای پرخاشگرانه و مقابله جویانه ی نوجوان بی توجهی شود، ممکن است منجر به مشکلات متعددی در زندگی اجتماعی آن ها گردد.
این گروه از نوجوانان به علت لجبازی و نداشتن مشارکت در فعالیت های اجتماعی، مقاومت در برابر کمک اطرافیان و پرخاشگری معمولا منزوی می شوند. این انزوا در مدرسه و در محیط های اجتماعی برای آنها مشکل ساز خواهد شد و به مرور سبب کاهش اعتماد به نفس، خلق پایین، افسردگی و حتی گرایش به سوءمصرف الکل و مواد روان گردان می شود.
بنابراین لازم است که در زمان مناسب به رفتارهای نوجوان توجه کرد و از کمک ها و مشاوره های تخصصی بهره مند گردید.
توصیه هایی به والدین …
در ابتدا توصیه ما به والدین این است که از صحبت کردن با صدای بلند خودداری کنید و از گفتن جملاتی که حاکی از اجبار مطلق و زورگویانه به نوجوان است بپرهیزید؛ و به جای آن از جملاتی که دارای کلماتی از قبیل (تمایل داری…؟ ، ممنون میشم اگر… ، امکانش هست …؟، لطفا … و …) هستند استفاده کنید.
هنگام صحبت با نوجوان، تماس چشمی برقرار کنید و بر روی صحبت های او تمرکز کنید. (معمولا با حالت بدنی پذیرنده و روبه روی نوجوان همراه با تکان دادن سر)
به احساس استقلال نوجوان خویش احترام بگذارید و اجازه دهید که نوجوان هویت فردی جداگانه خود را پیدا کند. البته توجه به این نکته لازم است که والدین، نوجوان خویش را در این مرحله از زندگی راهنمایی کنند، نه هدایت !
خواسته ها و قوانین حاکم در نظام خانواده خویش را مشخص کنید. قوانین باید روشن، صریح و منطقی باشند. قوانین کلی و مبهم باعث سردرگمی و تعارض روانی نوجوان می شود.
همچنین می توانید یک قرارداد اصلاح رفتار با نوجوان خویش منعقد کنید که براساس آن، از پول یا امتیازات خاص ( حضور در یک مسابقه یا رفتن به گردش خانوادگی یا دوستانه و … ) به عنوان پاداش رفتارهای مناسب و از جریمه ( ندادن پول یا محرومیت ) به عنوان پیامد رفتارهای نامناسب استفاده کنید.
علاوه بر این نیز می توانید نظامی از پیامدهای مثبت برای رفتارهای جامعه پسندانه و توام با همکاری نوجوان تنظیم کنید ( مثلا کمک کردن به افراد سالخورده، انجام اعمال خیرخواهانه و … ).
والدین باید از صحبت های بی فایده و تنش زا با نوجوان خویش بپرهیزند؛ و آن دسته از بدرفتاری ها یا رفتارهای منفی که جنبه مخرب ندارند را نادیده بگیرند.
به نوجوان خویش کمک کنید تا بتواند نیازها و احساسات خود را شناسایی و آن ها را به شیوه ای سازنده توام با احترام ابراز کند.
از نوجوان خویش بخواهید فهرستی از افرادی که نسبت به آن ها خشمگین است و دلایل این خشم را، تهیه کند و اگر مایل است در موردش با شما صحبت کند.
برای راهنمایی بیشتر می توانید نوار ویدیویی فنونی برای غلبه بر اختلال نافرمانی لجبازی در کودکان (اثر بارکلی)
را تماشا کنید یا کتاب کودک لجباز شما : هشت گام به سوی رفتار بهتر (اثر بارکلی و بنتون) را مطالعه نمایید.
در پایان توصیه می شود که برای برقراری ارتباط مؤثرتر و سالم با نوجوان خویش، از مشاوره و راهنمایی روانشناس کودک و نوجوان استفاده نمایید.
نویسنده : سرکار خانم فاطمه السادات سجادیه
زیر نظر دکتر مهری فاتحی
